Van product naar dienst en vervolgens naar participatie

Technische systemen vragen nieuw ‘design paradigm’ voor nieuwe, mondige burger

Zaken van bovenaf aan de burger opleggen lukt niet meer in deze tijd. Burgers zullen steeds meer willen participeren en zich daarom zelf gaan organiseren. Maar we moeten onze technische systemen daaraan aanpassen. Dat stelde prof. Frances Brazier in haar intreerede als hoogleraar Engineering Systems Foundations op vrijdag 14 oktober aan de TU Delft. De hedendaagse mondige burger wil zich organiseren en participeren. Het probleem is dat de onderliggende structuren in de maatschappij, vooral op ICT-gebied, nog niet voldoende zijn ingericht op deze nieuwe realiteit. Hoe dit beter kan, is de vraag waar prof. Frances Brazier van de TU Delft zich op richt. Dit doet zij onder meer via de oprichting van een nieuw Delfts onderzoekscentrum: het Participatory Systems Initiative.

Waar TOPIQ zich in de afgelopen jaren via het Exser  bezig hield met de slag van product- naar diensteninnovatie gaat Brazier dus nog een flinke stap verder. Participatie is nodig om de burger te betrekken, maar ook vanwege zijn onmisbare input! Wat een fantastische aanvulling voor ons denken over privacy, identity providing, het EPD, de OV Jaarkaart en vele andere initiatieven waarin ingewikkelde technologie en de gebruiker vanuit een nieuw ‘design paradigm’ benaderd moeten worden.

Zelf energie kopen
Het vakgebied van Brazier is relevant bij heel veel, heel diverse onderwerpen en systemen, zoals het Elektronisch Patiënten Dossier. Maar het kan bijvoorbeeld ook een rol gaan spelen bij de toekomstige energievoorziening. Brazier: ‘Om te zorgen dat er altijd stroom is, produceren energiebedrijven twintig procent overcapaciteit. Maar steeds meer afnemers gaan met behulp van windmolens en zonnepanelen zelf stroom maken. Nu gebeurt dat nog op relatief beperkte schaal maar op termijn ontstaan er nieuwe verhoudingen. Consumenten kunnen in de toekomst wellicht hun energie inkopen bij de aantrekkelijkste aanbieder van het moment, bijvoorbeeld de buurman. De vraag is hoe je in een systeem met zo’n spanningsveld tussen individuele agenten, zaken als zelfmanagement en zelfregulering aan elkaar koppelt.

Niet meer van bovenaf
Brazier: ‘Hoe onze systemen precies zullen veranderen, is moeilijk te voorspellen. Maar één ding is zeker: zaken van bovenaf opleggen lukt niet meer in deze tijd. Zelforganisatie en sociale netwerken van burgers zijn de nieuwe kernwoorden.’ ‘De vraag is nu hoe we dit veranderingsproces kunnen vertalen in (IT-)systemen die acceptabel zijn op technisch en juridisch gebied en ook qua privacy. Met andere woorden: hoe creëren we menswaardige systemen? Daarvoor moeten we ontwerpen vanuit sociale waarden.’ Frances Brazier (Toronto, 1957) heeft een bijzondere achtergrond. Ze was in 1989 een van de oprichters van NLnet Labs, de eerste Internet Service Provider in Nederland en is tevens vice-voorzitter van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren. Ze deed onderzoek op de snijvlakken van informatica, psychologie en rechten. Na een dienstverband aan de VU in Amsterdam, waar ze hoogleraar was, stapte ze in 2009 over naar de TU Delft, waar haar onderzoek zich nu richt op participatory systems.